Marta o'qildi
Турк характери. Саломат Вафо
Туркияга сафарим қизимнинг кўп қаватли уйи боғчасидан бошланди десам бўлади. Боғча қиш бўлишига қарамасдан кўм-кўк, гул ва буталар кесилган, парваришли остига газон ётқизилган боғ экан.Боғда бассейнлар, ёғоч стол-стуллар, шийпонлар, ховузчалар бор экан.
Турк халқи дунёда кам учрайдиган ғаройиб халқ. Уларда бир-бири билан ҳамжиҳатлик, қардошлик,оғзибирчилик каби фазилатлар бор. Туркча гапирса, мен туркман деса бўлди.Дарров уни ўз сафига қўшиб олишади.Айтайлик Истанбулдаги бошыа миллатлар ҳам фахр билан ўзини турк санайди.Масалан, футбол фанатлари саф-саф бўлиб бир-бирини танимаса ҳам ҳамжиҳатлик билан футбол тамоша қилишга боришади.
Биз денгиз соҳилига чиққан кун кафеларда, майдонларда футбол камандалари,жаоаларининг ишқибозлари либосларини кийиб юрганини гувоҳи бўлдим. Менга Истанбулда футбол бўладиган кунлари кўчада одамлар кўпайиб кетишини айтишди.
Мен турк футболчилари омадли экан ўйинлари ишқибозлар билан тўла стадионда ўтар экан деб ўйладим. Чунки, Ўзбекистонда ҳар қандай ўйинлар ҳам бўш стадионда ўтказилади.
Бу тамошабинларнинг спорт тури футболга қизиқишларини бир ишқибозлик деб тушунилса, одамларнинг майдонлардаги намойишларга йиғилишини қандай баҳолаш мумкин.
Масала шундаки, Истанбулда пайтим, Туркия телевидение каналлари Туркия президенти Ражаб Таййиб Эрдўғон жаноблари, турли партая етакчи бошқонлари билан майдонлардаги учрашувини тўғридан-тўғри олиб кўрсатди. Учрашув майдонлари ўн минглаб, юз минглаб кишилар билан тўлган эди. Намойишга келганлар Туркия байроқларини силкитиб, қарсак чалиб гапирувчиларни қўллаб-қувватлаб туришди.
Турли ёшдаги туркларнинг митингларда қатнашиши уларда миллий огоҳлик, ватанпарварлик туйғулари устиворлигини кўрсатди.
Турклар футбол майдонларига қизиқишлари сабабли боришгандир.Лекин уларнинг митинг, намойишлар майдонига қандай куч етаклаб борди. Баъзи ёш оилалар ёш болаларини ҳам олиб боришган эди.Майдон намойишларига, икки – уч соат тик туриб юз минг инсоннинг бири сифатида қарсак чалишга не мажбурият ундади.
Балки, бу саволларга жавоб бериш учун Мустафо Камол Отатурк замонларига 1918 – 1923 йилларга юзланмоқ жойиздир.Ўшанда ҳам ватан ва миллат тақдирига бефарқ бўлмаган турклар кўча ва майдонларга чиқишганди. Туркиянинг мустақил бўлганига юз йил тўлаяпти,туркларнинг озодлик ҳавосини олганига юз йиллар бўлаяпти. Турклар юз йиллардан бери очиқ-ошкораликка ўрганишган.
Турк халқи собиқ шўро республикалари сингари қуллик даврини бошдан кечирмаган. Шўро республикалари сингари икки- уч маротаба алифбоси ўзгармаган эди. Шунинг учун турк тили ҳам ўз софлигини йўқотмаган.Бу каби ўзгаришларга учрамагани учун турк тили барча туркий тилларнинг ичида хорижий тиллар таъсири остида қолмаган, шу боис ўз гўзаллиги ва софлигини йўқотмаган.
Яқинда Истанбулдаги ўзбек кафесидаги воқеани сўзлаб беришганди.Ўзбек кафесига овқатланишга кирган қизлар гуручлари қаттиқ пишган паловни ёқтиришмайди.Официантларга бу ҳақида гапиришади.Официантлар ва кафе маъмурлари бир оғиз сўз дейишмайди. Қизлар ҳайрон бўлиб чиқиб кетишади.
Энди бу ҳодисани турк кафеси мисолида таҳлил қиламиз.Агар турк кафесида бирон овқатни ёқтирмасангиз. Кафе маъмурлари..ўрнига қандай таом буюртма қиласиз,балки,менюдан ташқари буюртма қиларсиз деб то овқат олмагунингизча жони халак бўлишади.
Тўғри, бу жуда катта масала эмасдир, аммо, бу ҳам инсон қадрини кўтариш, одамийлик матлаби,ўз ўрнида адолатли ҳозиржавоблик саналади.
Аслини олганда туркларнинг ўзлари бу ҳолатларга аҳамият ҳам беришмайди, бу одатлар уларнинг қон – қонига сингиб кетгандир. Улар футбол тамоша қилишга, митинг намойишларда қатнашишга ўзларининг бир одати ўлароқ, гражданлик позицияси сифатида қарашади.Айни шу одат, этикетнинг ўзи туркларнинг юксак инсоний фазилатга эга эканлигини кўрсатади.Бу фазилат, критерияларнинг ўзи эса, туркларнинг миллат сифатида жипс, юксак миллий инсоний идеалларга эга миллат эканлигини кўрсатади.
Юз йиллар давомида ўзлигини, анъана - қадриятларини сақлаб қолган турк миллати омон бўлсин дея сўзимизни тугатамиз.
- - -